1 In de rechtbank : Wie is wie?

Paul  Dames en heren, we beginnen de rechtszaak met de zogenaamde inleiding van de advocaten. Bedenk wel dat u dit niet als bewijsvoering hoort op te vatten. De inleiding is een soort van blauwdruk, een wegenkaart, als u wilt, van de route die de advocaat wil bewandelen in zijn of haar zaak. U mag dit derhalve niet als bewijsmateriaal beschouwen. Het kan zijn dat ze met ernstige aantijgingen komen, maar enkel omdat ze het zeggen, is het nog niet waar. Het zijn tenslotte juristen. Het is aan u, de jury om te beslissen of wat de advocaten zeggen tijdens het proces wordt bewezen. Onthoud dat goed. Mevrouw Van Dooren, u bent als eerste aan de beurt.

Lies   Goedemiddag. De rechter heeft inderdaad gelijk wanneer hij zegt dat dit betoog slechts een wegenkaart is. Ik zou u graag een stukje mee op reis willen nemen. Ik wil even benadrukken waar deze zaak wat ons betreft over gaat en tot welke slotsom wij denken dat het bewijsmateriaal zal leiden. Het is een zaak over de rechten van burgers. Het betreft het neerschieten met fatale afloop van een man, genaamd Jonas Verkerke, door de politie. Deze zaak gaat over een politieagent die niet tevreden was met zijn baan en de gigantische macht die hij daaraan ontleende. Deze politieman wilde ook uw baan erbij. En de baan van rechter Verbeelen. En hij wilde het werk van de overheid uit handen nemen om de vonnissen en de straffen uit te voeren die de rechters en de jury's uitvaardigen. Hij wilde alles. Deze zaak gaat over rechercheur Bran Van Rijn, die u daar aan de tafel van de gedaagde ziet zitten.

Kim Protest, edelachtbare. Het is niet nodig dat mevrouw Van Dooren mijn cliënt aan de jury aanwijst of op sarcastische toon praat. Inderdaad, wij zitten aan de tafel van de verdediging. Dat komt omdat dit een civiele zaak is en omdat iedereen in dit land het recht heeft wie dan ook aan te klagen, zelfs de familie van een moordenaar.

Lies Protest, edelachtbare, hij gebruikt zijn protest om de reputatie van meneer Verkerke verder aan te tasten, ook al is die nooit veroordeeld omdat...

Paul Genoeg, protest wordt toegewezen. Mevrouw Van Dooren, we hoeven niet naar elkaar te wijzen. We weten allemaal wie wie is. We hoeven ook geen opruiende accenten te leggen op bepaalde woorden. Woorden zijn van zichzelf al mooi en lelijk. Laat de woorden voor zich spreken. Wat u betreft, meneer Michielsen, het stoort me bijzonder wanneer de advocaat van de tegenpartij een inleiding of een pleidooi onderbreekt. U komt heus nog wel aan de beurt, meneer. Ik zou willen voorstellen dat u het betoog van mevrouw Van Dooren niet weer onderbreekt tenzij er een flagrante overtreding tegen uw cliënt wordt begaan. Ik acht het wijzen naar hem geen protest waard.

L&K  Dank u, edelachtbare.

Paul  Gaat u verder, mevrouw Van Dooren. Zoals ik vanochtend in de raadkamer al zei, wil ik dat de inleiding vandaag wordt afgerond en heb ik nog een andere kwestie om vier uur.

Lies  Dank u, edelachtbare, Dames en heren van de jury, we hebben onze politie allemaal nodig. We kijken op naar onze politie. De meesten van hen, de overgrote meerderheid, doen ondankbaar werk en doen dat goed. Het politiekorps is een onmisbaar onderdeel van onze samenleving. Waar bleven we als we niet konden vertrouwen op politiemensen om ons te dienen en te beschermen? Maar daarover gaat dit proces niet. Ik wil graag dat u dat onthoudt in de loop van het proces. Het gaat erover wat wij doen als een lid van de politiemacht zich aan de regels en de voorschriften waaraan die politiemacht is onderworpen, onttrekt. Zo iemand heet een foute diender. En het bewijsmateriaal zal aantonen dat Bran Van Rijn een foute diender is, een man die op zekere avond vier jaar geleden besloot dat hij rechter, jury en beul was. Hij schoot een man neer van wie hij dacht dat hij een moordenaar was. Een gruwelijke seriemoordenaar, inderdaad, maar op het moment dat de gedaagde ervoor koos zijn wapen te trekken en het af te vuren op Jonas Verkerke, was daar geen enkel wettelijk bewijs voor. U zult van de verdediging allerlei vermeende bewijzen te horen krijgen die de politie zegt te hebben gevonden en die meneer Verkerke met deze moorden in verband brengen, maar bedenk tijdens het proces waar het bewijs vandaan komt: van de politie zelf. En bedenk wannéér het is gevonden: nadat meneer Verkerke was geëxecuteerd. Ik denk dat we zullen aantonen dat het veronderstelde bewijsmateriaal op zijn minst onbetrouwbaar is. Op zijn minst dubieus. Het komt erop neer dat u zult moeten besluiten of meneer Verkerke, een getrouwd man met twee jonge kinderen en een goed betaalde baan bij een vliegtuigfabrikant, ook inderdaad deze moordenaar was, de zogenaamde Poppenmaker, of dat hij gewoonweg als zondebok is gebruikt door een politiekorps dat de misstap van een van zijn leden probeerde toe te dekken. De wrede, ongegronde en onnodige executie van een ongewapende man. Zelfs als hij naar een wapen had gegrepen, wat dan nog? Iemand had de deur opengetrapt. Een man met een pistool. Wie kan het iemand kwalijk nemen dat hij dan, volgens de politie, naar een wapen grijpt om zich te beschermen? Het feit dat hij in werkelijkheid naar zoiets schijnbaar lachwekkends greep als een haarstukje, maakt de hele gebeurtenis des te walgelijker. Hij is in koelen bloede om het leven gebracht. Dat mag onze samenleving niet accepteren. We hebben recht op gerechtigheid. Voor Jonas Verkerke duurde de gerechtigheid maar kort. Niet meer dan een paar seconden. Gerechtigheid was de tijd die rechercheur Van Rijn nodig had om de deur open te trappen, zijn negen millimeter Smith & Wesson met satijnglanzende kolf te richten en de trekker over te halen. Gerechtigheid was één schot. De kogel waarmee rechercheur Van Rijn besloot Verkerke te executeren was een zogenaamde XTP- stopkogel. Dat is een afkorting voor extreme terminal performance. Het is een kogel die uitzet tot anderhalve keer zijn grootte wanneer hij iets raakt, en op zijn weg grote stukken orgaanweefsel verbrijzelt. De kogel verbrijzelde het hart van meneer Verkerke. Dat was gerechtigheid. Het bewijsmateriaal zal aantonen, dames en heren, dat rechercheur Van Rijn een produkt is van zijn korps. Een gevoelloze, arrogante machine die naar eigen goeddunken gerechtigheid verstrekte. Aan u de vraag of u dat van uw politiekorps verwacht. Aan u de taak om een misdaad recht te zetten, om gerechtigheid te bieden aan een gezin waaraan de vader en echtgenoot is ontnomen. Ik wil mijn betoog afsluiten met een citaat van een Duitse filosoof, genaamd Friedrich Nietzsche, die een eeuw geleden iets schreef wat volgens mij van toepassing is op waar wij ons vandaag over buigen. Hij schreef: "Wie tegen monsters strijdt, moet ervoor waken dat hij daarbij zelf niet in een monster verandert. Als je de afgrond in kijkt, kijkt de afgrond terug..." Dames en heren, daar gaat deze zaak over. Rechercheur Van Rijn heeft niet alleen de afgrond in gekeken, maar op de nacht dat Jonas Verkerke werd vermoord, keek de afgrond terug. De duisternis overspoelde hem en rechercheur Van Rijn viel. Hij veranderde in dat waartegen hij had gezworen te strijden. Een monster. Ik denk dat het bewijsmateriaal u geen andere conclusie zal laten. Ik dank u wel.'

Paul We nemen vijftien minuten pauze.

2 Voor het gerechtsgebouw : Een nieuwe moord?

Sven  Ik heb je nodig, Bran.

Bran  Wat bedoel je? Ik sta toch niet op de lijst?

Sven  Dat klopt. Maar we hebben misschien een probleem. Het heeft met jou te maken.

Bran  Een probleem?

Sven  Ik neem aan dat je de krant van vandaag hebt gezien. Dat stuk over je zaak in het Nieuwsblad.

Bran  Ja, ik zat het net te lezen.

Sven  we hebben weer een brief gehad.

Bran  Een brief? Waar heb je het over?

Sven  Ik heb het erover dat iemand een brief heeft achtergelaten bij de balie. Met jouw naam erop. En het lijkt verdomd veel op die brieven die je indertijd van de Poppenmaker hebt gekregen.

Bran  Als mijn naam erop stond, hoe weet jij er dan van?

Sven  Hij kwam niet via de post. Geen envelop. Het was één vel papier, dichtgevouwen. Met jouw naam erop. Iemand heeft het bij de balie neergelegd. En een van de mensen daar heeft het

gelezen. De rest laat zich raden.

Bran  Wat staat erin?

Sven Je zult dit niet leuk vinden, Bran. De timing is nogal beroerd. Maar in die brief staat min of meer dat je de verkeerde hebt gepakt. Dat de Poppenmaker nog steeds leeft. De schrijver zegt dat hij de echte Poppenmaker is en dat het moorden gewoon doorgaat. Hij schrijft dat je de verkeerde hebt doodgeschoten.

Bran  Dat is gelul. Die brieven van de Poppenmaker hebben in de krant gestaan en in het boek van De Vos. Iedereen kan die stijl nadoen en een brief schrijven. Je...

Sven  Jaja. Ik weet ook wel dat iedereen zoiets kan schrijven. Maar dat wist de schrijver ook. Dus heeft hij er als bewijs een soort van schatkaart bijgedaan. Een kaart die leidt naar een volgend lijk.

Bran  En?

Sven  En dus heb ik Rummens vanochtend naar die plek gestuurd. Herinner je dat oude gebouw van Hungaria?

Bran  Ja, aan de vaart. Een klimzaal. Die tent is vorig jaar tijdens de rellen toch afgebrand?'

Sven  Precies. In de as gelegd. Ze hebben de boel geplunderd en in de fik gestoken. Het enige wat er nog van over is, zijn drie muren en de betonnen vloer. De gemeente wil dat het wordt afgebroken, maar de eigenaar heeft nog geen actie ondernomen. Volgens de brief was dat in elk geval de plek. Er stond in dat ze onder de vloer is begraven. Rummens is met een ploeg werklui eropaf gegaan, inclusief drilboren en de hele mikmak. Hij heeft een lijk gevonden. Precies zoals in de brief stond. Onder het beton. Hij heeft een lijk ontdekt.

Bran  Dat is... Hoe oud is het?

Sven  Dat weten we nog niet. Maar het is wel oud. Daarom bel ik je ook. Ik wil dat je er tijdens de lunch heen gaat en eens kijkt wat je ervan vindt. Of het echt een slachtoffer van de Poppenmaker kan zijn of dat het een andere gek is die ons probeert te naaien. Jij bent de expert. Ga er maar naartoe als de rechter gaat lunchen. Ik zie je daar wel. En dan ben je op tijd terug voor de inleiding.

Bran  Dus die brief lag ineens op de balie?

Sven  De baliebeambte vond hem ongeveer vier uur geleden op de balie bij de ingang. Niemand heeft iemand gezien die hem achterliet. Je weet zelf wel hoe druk het 's ochtends is bij de ingang. Bovendien was er een aflossing van de dienst. Ik heb Ruyters ernaartoe gestuurd om de baliebediendes te ondervragen. Niemand wist een reet van die brief, totdat hij gevonden werd.

Bran  Verdomme, laat eens zien.

Sven  Dat gaat niet. De lui van de Technische Recherche hebben hem. Ik denk niet dat ze vingerafdrukken vinden, maar we moeten de schijn ophouden. Ik maak wel een kopie en dan neem ik die mee naar de plaats van delict, goed?

Bran  mmm…

Sven  Ik weet wat je denkt. Maar laten we eerst eens kijken wat er daar te zien valt. We hoeven ons nog niet druk te maken. Misschien is het wel een stunt van die advocate Van Dooren. Ze lijkt me ertoe in staat. Ze is wel zo'n type dat alles zal doen om iemand van het korps te zien hangen. Kickt erop haar naam in de krant te zien.

Bran  En de media? Weten die hier al van?

Sven  We hebben een paar telefoontjes gekregen over de ontdekking van een lijk. Ze weten het waarschijnlijk via de zendfrequentie van de lijkschouwer. Wij zijn uit de lucht gebleven. Hoe dan ook, niemand weet iets over de brief en de connectie met de Poppenmaker. Ze weten alleen dat er een lijk is gevonden. Ze vinden het zeker wel spannend dat het is gevonden onder een van de panden die tijdens de rellen zijn platgebrand. We moeten ons in elk geval stil houden over die link met de Poppenmaker. Tenzij degene die de brief heeft geschreven, ook kopieën naar de media heeft gestuurd. Als dat zo is, horen we dat vanavond.

Bran Hoe heeft hij haar onder de vloer van een biljartzaal kunnen begraven?

Sven Het gebouw was niet alleen maar een klimzaal. Achterin waren er opslagruimtes. Voordat het Hungaria heette, was het een maalderij van een graanverwerkingsbedrijf. En toen het een klimzaal werd, verhuurden ze gedeelten van de achterkant als opslagplaats. Dit heeft Rummens me allemaal verteld, nadat hij de eigenaar had opgetrommeld. De moordenaar heeft waarschijnlijk een van de ruimtes gehuurd, de bestaande vloer opengebroken en het lijk van het meisje erin gedumpt. De hele tent is platgebrand tijdens de rellen. Maar het vuur heeft de betonnen vloer niet beschadigd. Het lijk van die arme meid heeft al die tijd daaronder gelegen. Rummens zei dat ze wel een mummie leek.

Bran  Ok, ik moet nu terug naar binnen.

Sven Prima. Het is raar dat ik het zeg, maar ik hoop dat het een andere maniak is. Dat lijkt me het beste voor jou.

Bran  Goed.

Sven Nog één dingetje. Als de media opduiken, laat je ze maar aan mij over. Wat er ook uitkomt, jij kunt formeel niet bij deze nieuwe zaak betrokken zijn vanwege het proces over die oude zaak. Je komt gewoon een kijkje nemen als deskundige, om het zo maar te zeggen.

Bran Goed.

3  In de rechtbank : Is gebruik van geweld teverantwoorden?

Paul  De verdediging heeft het woord.

Kim  Dames en heren van de jury, artikel 37 van de wet op het politieambt stelt heel duidelijk dat elk lid van een operationeel kader bij het vervullen van zijn opdrachten van bestuurlijke of gerechtelijke politie, rekening houdend met de risico's die zulks meebrengt, geweld mag gebruiken om een wettig doel na te streven dat niet op een andere wijze kan worden bereikt. Elk gebruik van geweld moet redelijk zijn en in verhouding staan tot het nagestreefde doel. Aan elk gebruik van geweld gaat een waarschuwing vooraf, tenzij dit gebruik daardoor onwerkzaam zou worden. Welnu, rechercheur Van Rijn heeft, zoals confrater Van Dooren reeds aanhaalde, slechts één seconde tijd om de situatie in te schatten. Eén seconde die het verschil maakt tussen leven en dood. De heer Verkerke gedroeg zich niet zoals te verwachten was. In plats van zijn handen in de lucht te steken waar hij toe aangemaand werd door rechercheur Van Rijn. Integendeel, hij gedroeg zich heel verdacht door achter zich naar iets te grijpen dat aan het zicht onttrokken werd door een hoofdkussen. Het is pas na het fatale schot dat rechercheur Van Rijn kon vaststellen dat het in werkelijkheid om een toupetje ging. Wij zullen aantonen dat rechercheur Van Rijn gehandeld heeft op correcte wijze in de overtuiging dat hij een koelbloedige seriemoordenaar is. Net zoals Sun Tzu heeft rechercheur Van Rijn de 'Arena des Doods' betreden toen hij de deur van Verkerkes appartement had opengeschopt. Vanaf dat moment was het een kwestie van strijden of ten onder gaan, schieten of beschoten worden. Het is niet rechtvaardig om zijn gedrag achteraf te beoordelen. Ik dank u.

Paul  Ik schors de zitting voor vandaag. Morgen om negen uur gaan we verder.

4 Voor het gerechtsgebouw : Hoe lang is het slachtoffer al dood?

Bran  Wat denk je?

Sven  Als de Poppenmaker dit heeft gedaan, heeft ze dus minstens vier jaar in het beton gelegen. En als dat zo is, dan is ze nog niet eens in zo'n ver stadium van ontbinding. Ze heeft nog haar,de ogen en inwendig weefsel. Daar kunnen we heel wat mee.

Bran  Kunnen ze erachter komen hoe lang ze precies dood is?

Sven  Waarschijnlijk niet op basis van het lijk. Als ze achter haar identiteit komen, kunnen wij misschien uitvissen wanneer ze is verdwenen. Op die manier kom je er wel achter.

Bran  Vingerafdrukken?

Sven  Haar vingerafdrukken staan in het beton.

Bran  Hoezo? Staan?

Sven  Precies. Je kunt wel zeggen dat ze indruk heeft gemaakt. Als we de resten van die betonnen laag eruit krijgen, kunnen we een afdruk nemen, misschien zelfs een afgietsel van haar gezicht. Wie dit beton heeft gemaakt, heeft te veel water gebruikt. Daardoor is het heel fijn geworden. Voor ons is dat een meevallertje. Die afdrukken krijgen we wel.

Bran  En de handtekening?

Sven  Is er ook, een wit kruisje op de linker grote teen.

Bran  Het is hem he? De poppenmaker? Hoe hebben jullie haar gevonden? Als de Poppenmaker dood is, wie heeft je dan verteld waar je moest zoeken?

Sven  Zou het een naäper zijn?

Bran   Misschien. Dat van het witte kruis is pas bekendgemaakt toen we de zaak hadden afgerond. De Vos van de Standaard heeft toen dat boek over de zaak geschreven. Daar staat het in.

Sven Dan is het dus een naäper.

Bran  Dat hangt ervan af wanneer ze is gestorven. Zijn boek is een jaar na de dood van Verkerke uitgekomen. Als ze daarna is vermoord, is het waarschijnlijk een naäper. Maar als ze daarvoor al in het beton is gestopt, dan weet ik niet...

Sven  Shit.

Bran  Er kan hier van alles aan de hand zijn. Het kan bijvoorbeeld een naäper zijn. Of misschien had Verkerke een partner en hebben we dat altijd over het hoofd gezien. Of misschien... heb ik de verkeerde overhoop geschoten en vertelt de schrijver van die brief de waarheid. Waar is die brief?

Sven  In mijn auto. Ik haal hem wel even op. Hoe bedoel je, misschien had hij een partner?

Bran  Ik bedoel, als Verkerke dit heeft gedaan, waar komt die brief dan vandaan, nu hij dood is? Dan moet het iemand zijn die wist dat hij het had gedaan en waar hij het lijk had verborgen. Als dat zo is, wie is dan die tweede figuur? Een handlanger? Had Verkerke misschien een moordmaatje zonder dat we er iets van wisten?

Sven  Misschien Van Dooren, die advocate? Stel dat de vrouw van Verkerke weet waar hij de lijken begroef. Ze zegt het tegen Van Dooren en Van Dooren broedt dit plannetje uit. Ze schrijft precies zo'n brief als de Poppenmaker en laat die op het bureau achter. Op die manier komt jouw zaak gegarandeerd in de problemen.'

Bran  Maar waarom begroef Verkerke sommige lijken wel en andere niet? De zieleknijper die de speciale eenheid indertijd adviseerde, zei dat er een reden was waarom hij de slachtoffers tentoonstelde. Hij was exhibitionist. Tegen het einde, na het zevende slachtoffer, begon hij met die brieven naar ons en de krant. Het lijkt me onzin dat hij ons een paar lijken laat vinden en de rest in beton begraaft. 

Sven  Da's waar. Ik zie meer in dat idee van een naäper.

Bran  Maar waarom zou je iemands methode kopiëren, tot en met de handtekening, om vervolgens het lichaam te begraven?

Sven  Wie het ook heeft gedaan, waarom die brief? Waarom heeft hij  ons die brief gestuurd? Hij was ons toch ontglipt?

Bran  Omdat hij aandacht wil. De aandacht die de Poppenmaker kreeg en die de rechtszaak zal krijgen. Het belangrijkste is om achter haar identiteit te komen en uit te zoeken hoe lang ze in het beton heeft gelegen. Dan pas weten we wat er aan de hand is. Dus wat doen we?'

Sven  Dat zal ik je vertellen. We zeggen hier geen ene moer over tegen niemand. Nog niet. Niet tot we helemaal zeker weten wat er speelt. We wachten tot na de lijkschouwing en de identificatie. We zoeken uit hoe lang dit meisje al dood is en wat ze deed toen ze verdween. En daarna kunnen we... beslis ik wat er verder gebeurt. In de tussentijd houd je je mond. Als dit verkeerd wordt geïnterpreteerd, kon het weieens heel schadelijk zijn voor het korps. Ik heb al een paar lui van de media gezien, en die neem ik wel voor mijn rekening. Verder zegt niemand iets. Begrepen? O ja, er is ook een verfrommeld pakje Marlboro's gevonden. Dat moet er tegelijk met het lijk in zijn gevallen.